Tworzenie nowych wyrazów na bazie języka niemieckiego [Język teutoński]

Vladimir ik Lihtenštán

Wprowadzenie

Język teutoński, idąc za terminologią wybitnego lingwisty Kristana Arpeda, jest językiem mikronacyjnym, którego fundamentem jest język niemiecki, należący do grupy germańskiej i wielkiej rodziny indoeuropejskiej. Cechą języków germańskim jest fakt, że na przestrzeni wieków zaszły w nich zmiany, które określa się mianem przesuwek spółgłoskowych (niem. die Lautverschiebung). Przesuwki były dwie. Pierwsza wyróżniła język(i) germański(e) na tyle rodziny indoeuropejskiej (np. łac. piscus – germ. fisk), druga podzieliła języki germańskie na północne i południowe (np. szw. fisk – niem. Fisch).

W tym opracowaniu krótko zarysowano wygląd przesuwek spółgłoskowych oraz zaproponowano trzecią – mikronacyjną, która mogłaby wyróżnić język teutoński na tle niemieckiego i sprawić, że teutońskie słowotwórstwo stałoby się bardziej regularne.

Pierwsza i druga przesuwka spółgłoskowa

Aby lepiej zrozumieć zjawisko przesuwek, które zachodziło na przestrzeni wielu setek lat, należy zapoznać się z ich głównymi zasadami i wymianami.

Pierwsza przesuwka spółgłoskowa wyznaczyła wyraźną granicę dla języków germańskich. Dotyczyła spółgłosek języka indoeuropejskiego, w którym następujące spółgłoski przeszły w:

p, t, k -> przed akcentem: b, d, g oraz po akcencie: f, th, (a)ch[1]
b, d, g -> p, t, k
bh, dh, gh -> b, d, g

Jako przykłady zmian podać można łacińskie słowo ego, które w wyniku pierwszej przesuwki przeszło w germańskie ek(o), ik lub łacińskie decem (wym. dekem), które przeszło w germańskie te(ke)n oraz polskie woda w angielskie water i polskie kłoda (koloda) w germańskie holt.

Druga przesuwka wyróżniła języki południowogermańskie od północnogermańskich, a uściślając – zaszła tylko w języku niemieckim (przede wszystkim w jego południowych dialektach). Germańskie spółgłoski przeszły w dwie grupy: (1) spółgłoski w śródgłosie lub (2) w nagłosie:

p, t, k -> (1) ff, ss, h(h)[2] (2) pf, z[3], kh
b, d, g -> p, t, k

Przeanalizujmy przykłady z pierwszej przesuwki. Staroangielskie ik przeszło w niemieckie ich, angielskie ten, water a także town i sit w niemieckie zehn, Wasser, Zaun oraz saß (imperfectum od sitzen). Starogermańskie holt w niemieckie Holz.

Trzecia przesuwka

Trzecia przesuwka miałaby odróżnić język teutoński oraz niemieckiego. Pewne jej cechy zostały już „zastosowane” w języku teutońskim w momencie jego kreacji. Jako podstawową i najczęściej występującą zmianę spółgłoskową podać można:

(i)ch, (i)g[4] -> k

Jako przykłady przytoczyć można teutońskie słowa Kong, Rak oraz Ák, które pochodzą od niemieckiego König, Reich oraz Eiche[5]. Słowo König wymawiamy ['køːnɪç].

Inny przykład to przejście ss w teutońskie kk jak choćby w słowach Štrakka od niemieckiego Straße oraz przejście niemieckiego d, dt w teutońskie t np. Štata od niemieckiego Stadt. W niektórych wyrazach zaobserwować można przejście niemieckiego ar- w teutońskie aa- np. Aahiv (od Archiv), Aamut (od Armut) oraz niemieckiego -or w teutońskie -oa np. Mooa (od Moor).

-sser, -ß(e), -ss(e) -> kka:

Wasser - Vakka - woda
Straße - Štrakka - ulica
Messer - Mekka - miernik
Fluss - Flukke - rzeka
Anlass - Anlakka, Lakka - okazja

-ssen, -ßen -> kki:

heißen - hákki - nazywać się
messen - mekki - mierzyć
fließen - flikki - płynąć
beißen - bákki - gryźć
lassen - lakki - kazać, pozwalać, zostawiać
verlassen - (fer/fea)lakki - opuszczać
reißen - rákki - drzeć, rozdzierać
gerissen - rákked - podarty, rozdarty

ar- -> aa-:

Arbeit - Aabát(e) - praca
arbeiten - aabáti - pracować
Archiv - Aahiv - archiwum
Armut - Aamut(e) - bieda
Arsch - Aaše - dupa

-or -> oa:

Moor - Mooa - bagno

-(i)ch, -(i)g -> (i)k:

Reich - Rak - rzesza, państwo
reich - rak - bogaty
Eiche - Ák - dąb
möglich - múglik - możliwy
Licht - Lik - światło
beleuchten - lóki - oświetlać
Beleuchtung - Lókšaft - oświetlenie

-d, -td, -tt -> t(a):

Stadt - Štata - miasto
anstatt - anštat - zamiast

-(ich)keit, -heit -> -(ik)kat, -hat

Möglichkeit - Múglikkat - możliwość
Gelegenheit - Gelighat, Ligedhat - sposobność

Zakończenie – pytania i wnioski

Postulowana przesuwka mogłaby urozmaicić teutoński i sprawić, że tworzenie nowych słów zostałoby znacznie ułatwione. Co więcej każdy, kto znałby niemiecki, mógłby po opanowaniu zasad przesuwki samemu tworzyć nowe słowa. Rodzą się jednak ważne pytania. Czy jest to potrzebne? Czy warto skupić się na rozwoju oraz na trwałym ustanowieniu zasad trzeciej przesuwki? Czy chcemy, by język teutoński rozwijał się w dalszym ciągu i w takim właśnie kierunku? Może jednak wystarczy nam to, co już mamy oraz kreacja słów tylko wtedy, gdy tego rzeczywiście potrzebujemy.

Inna sprawa to również fakt, że sam twórca języka nie zawsze przestrzegał zasad postulowanej przesuwki (która co prawda w jego zamyśle pojawiła się już na samym początku kreacji teutońszczyzny). Ten brak konsekwencji zaobserwować można choćby w toponimie Ruuih Geberge (pol. Cicha Góra), gdzie przydawka ruuih pochodzi od niemieckiego ruhig ['ruːɪç]. Zgodnie z postulowaną przesuwką –ig powinno przejść w –ik.

Przypisy

Niemiecka nazwa tej spółgłoski brzmi Ach-Laut, co wskazuje na jej wymowę. IPA definiuje tę spółgłoskę jako [ x];
Niemiecka nazwa tej spółgłoski brzmi Ich-Laut, co podobnie jak w przypadku [ x] wskazuje na jej wymowę. IPA definiuje tę spółgłoskę jako [ç];
IPA: [ts];
Niemieckie sufiksy -ig oraz -ich należy wymawiać według IPA jako -[ɪç];
teu. i niem. odpowiednio: król, rzesza (kraj), dąb;

Piwski Żmij-Sroczyński

@vladimir-ik-lihtenštán Nie wiem czy to temat aktualny, czy może materiał archiwalny, ale rzecz wydaje się niezwykle ciekawa. Możliwość tworzenia słownictwa teutońskiego na bazie żywego w pełni funkcjonalnego języka wydaje się bardzo funkcjonalna. Skoro i tak język teutoński bazuje na niemieckim, to dlaczego nie iść w tym kierunku właśnie?

Vladimir ik Lihtenštán

Wszystkie materiały zgromadzone w Instytucie są jak najbardziej aktualne.

Tworzenie nowych wyrazów na bazie niemieckiego jest tylko zaleceniem. Trzeba znać ten język, żeby móc wykorzystać prawo trzeciej przesuwki. Ponadto nie wszystkie spółgłoski lub grupy spółgłosek podlegają temu prawu. To jest miejsce na inwencję. Nie zapominajmy, że wyspy teutońskie zamieszkiwały dwa plemiona - słowiańskich Slavian i germańskich Enderasjan. Naleciałości słowiańskie oraz lata kontaktów z Sarmacją odcisnęły swoje piętno na teutońszczyźnie.

Anastasia Windsachen

@vladimir-ik-lihtenštán

Tworzenie nowych wyrazów na bazie niemieckiego jest tylko zaleceniem. Nie zapominajmy, że wyspy teutońskie zamieszkiwały dwa plemiona - słowiańskich Slavian i germańskich Enderasjan.

Że tak pozwolę sobie się wtrącić... Ja bardziej po linii nazewnictwa niż słownictwa. Wydaje mi się, że zaczynamy w mikronacjach, a przynajmniej odnoszę takie wrażenie przez fakt, że na Nordacie jest dosyć popularnym rozmawianie o etniczności i korzeniach państw, nazywać niemiecki scholandzkim by unikać tego odwoływania do reala i z racji na pierwszeństwo Scholandii w używaniu tego języka.

Co do zaznaczonych słowiańskich Slavian - tutaj chyba jest podobnie. Spotkałam się na pewno z "bardzo oryginalną" nazwą Sławianie w kontekście kilku nordackich narodów. Wiem jeszcze o Sarmo-Coatainach, którzy chyba mają być właśnie Słowianami? Ale tutaj to już Wasza Łaskawość sam by musiał ponurkować za informacjami. Być może, gdy ogarnę archiwa voxlandzkie i konwersje byłych silników forów na phpBB to będzie wygodniej w jednym miejscu ich szukać z racji na fakt, że przez jakiś czas badania nad grupami etnicznymi odbywały się albo w Voxlandzie, albo w państwach, do których należał...

Vladimir ik Lihtenštán

@anastasia-windsachen Rozumiem ten nurt ściśle narracyjny, niemniej nigdy nie byłem jego zbyt dużym fanem. Przede wszystkim dlatego, że prowadzi to w kierunku RPG (a w takim rozwinęły się mikronacje niemieckojęzyczne). Jest to swoją drogą dość świeża rzecz na Pollinie. Nawet w opracowaniach TIHu pojawiają się takie określenia jak słowiański, germański, itp. Osobiście to "mieszanie reala" zawsze było w jakimś stopniu obecne. Jestem mikronautą starej daty i wolę jednak pozostać przy swoich nawykach.