Skrócony opis gramatyki [Język teutoński]

Vladimir ik Lihtenštán

Poprawiony przedruk z Almersko-Złotogrodzkiego Uniwersytetu Lingwistycznego

Geneza powstania

Współczesny język teutoński jest ostatnim etapem formowania się mowy na Wyspach. Jest to przede wszystkim język germański (Enderasjanie), choć nie wolno zapominać o słowiańskim komponencie (Slavianie).

Slavianie przybyli na Wyspy Teutońskie w wyniku Wielkiej Wędrówki Ludów w latach 380-460. W swoim nowym domu zastali Enderasjan, którzy, z czasem wyparci z pierwotnych siedlisk, zamieszkali na wschodzie Teutonii. Slavianie nie znali pisma, dlatego przejęli i dostosowali do swoich potrzeb enderaskie runy. Cechą charakterystyczną języka staroslaviańskiego były samogłoski nosowe oraz spółgłoski szczelinowe, których nie można odnaleźć we współczesnym języku teutońskim (oprócz š oraz tsš). Z języka staroslaviańskiego przetrwał przede wszystkim system partykuł trybów oraz sposób tworzenia zaimków dzierżawczych.

Z języka enderaskiego współczesna teutońszczyzna odziedziczyła znacznie więcej. Przede wszystkim dlatego, że językiem enderaskim posługiwała się ludność bardziej zaawansowana technicznie, a przez to dysponująca większym zasobem słownictwa, które z czasem przejmowali Slavianie. Język enderaski dysponował na przykład rodzajnikami określonymi i nieokreślonymi, które to zaniknęły we współczesnym języku.

Przedostatnia faza rozwoju to język hergolienowski. Cechą charakterystyczną tego etapu mowy mieszkańców Wysp jest występowanie dwóch rodzajów w liczbie mnogiej (męsko- i niemęskoosobowy) oraz rodzajników uprzejmych. Te cechy nie zostały odziedziczone przez współczesny język teutoński. Teutońszczyzna odziedziczyła natomiast partykuły czasów. W epoce hergolienowskiej opracowano również alfabet oparty na alfabecie łacińskim, który służy do zapisu języka teutońskiego.

Fonetyka

Aa | Áá | Bb | Dd | Ee | Ff | Gg | Hh | Ii | Jj | Kk | Ll | Mm | Nn | Oo | Óó | Pp | Rr | Ss | Šš | Tt | Th | Ts | Uu | Úú | Vv | Zz

Znaki Áá, Óó oraz Úú oznaczają dyftongi, czyli połączenia dwóch samogłosek, które wymawia się jak pojedyczną.

ú [ʊɪ] 'ui'
á [aɪ] 'ai'
ó [ɔɪ] 'oi'

Dyftong ú może być wymawiany przy wymowie szybkiej i mniej starannej jako samogłoska [y] (jak niemieckie ü). Wówczas usta układa się jak do wymowy u, ale faktycznie wymawia się samogłoskę i.

Należy pamiętać, że język teutoński wymaga o wiele większej przestrzeni rezonansowej podczas wymowy samogłosek, niż jest to w przypadku języka polskiego. Zwiększenie przestrzeni rezonansowej można osiągnąć przez obniżenie dolnej szczęki podczas wymowy samogłosek.

Większość spółgłosek wymawia się w języku teutońskim, jak w języku polskim, oprócz:

š -> sz /∫/
th -> jak angielskie the /θ/
ts -> ts /ts/
r -> języczkowo (tylnie) /ʁ/ lub samogłoskowo /ɐ/
h -> po a, o, u jak ach /x/, po i, e jak ich /ç/

Akcent w języku teutońskim jest dynamiczny.

W słowach rodzimych zawsze pada na rdzeń np.: úre Nakt - noc, špraki - mówić.

W słowach zapożyczonych zawsze pada na ostatnią sylabę np.: úr Sarmatsie - Sarmacja, úr Empor - cesarz.

Jako, że w języku teutońskim rzeczowniki osobowe posiadają tę samą liczbę mnogą, w słowach rodzimych rodzaju żeńskiego w liczbie mnogiej akcent przesunie się na ostatnią sylabę.

úr Kong (król) -> úre Konge (królowa)

ALE

úren Kongen (królowie) -> úren Kongen (królowe)

Podstawowe zasady gramatyki

1. Rzeczownik

Rzeczownik jest praktycznie jedyną odmienną częścią mowy w języku teutońskim. Podlega deklinacji, czyli odmianie przez przypadki, które występują w liczbie trzech. Rzeczownik posiada również rodzajnik: męski (úr), żeński (úre) oraz zbiorczy w liczbie mnogiej (úren). Występują dwa rodzaje deklinacji.

Deklinacja I
Dotyczy rzeczowników rodzaju męskiego, żeńskiego oraz wszystkich w liczbie mnogiej.

Tak więcej w pierwszej deklinacji dodajemy odpowiednie końcówki do rodzajnika.

Deklinacja II
Dotyczy tylko rzeczowników rodzaju męskiego, które są zakończone na samogłoskę -e.

Zanczenie: GÓRA | GÓRY
Mianownik úr Geberge | úren Gebergen
Celownik úrs Geberges | úrens Gebergen
Biernik úrn Gebergen | úrenn Gebergen

Tak więc w tym przypadku deklinacji dodajmy końcówki w liczbie pojedynczej zarówno do rodzajnika, jak i do rzeczownika.

W języku teutońskim nie występuje dopełniacz. Wyrażenie przynależności czegoś do czegoś następuje przez przyimek ik, który zawsze łączy się z celownikiem.

úren Gebergen ik úrs Kong - góry króla

2. Przymiotnik i przysłówek

Przymiotnik i przysłówek posiadają taką samą formę, dlatego przymiotnikiem nazywamy część mowy, która występuje w funkcji przydawki (opisuje inną część mowy, najczęściej rzeczownik), w innych przypadkach mamy do czynienia z przysłówkiem. Przymiotnik występujący w funkcji przypadki stoi pomiędzy rodzajnikiem rzeczownika, a rzeczownikiem. Przymiotnik i przysłówek są nieodmiennymi częściami mowy w języku teutońskim, choć przymiotnik otrzymuje końcówki rodzajowe, gdy występuje w funkcji przydawki.

úr šóiš Lande - piękny kraj [r. męski]
úre šóiše Gazete - piękna gazeta [r. żeński]
úren šóišen Landen/Gazeten - piękne kraje/gazet [l. mnoga]

Przymiotnik można stopniować. Stopniowanie odbywa się przez dodanie odpowiednich prefiksów i sufiksów:

Stopień równy = šóiš (piękny)
Stopień wyższy = vóršóiš (piękniejszy)
Stopień najwyższy =fóršóišess (najpiękniejszy)

Przymiotnik w każdym stopniu otrzymuje końcówki rodzajowe, jeśli występuje w funkcji przydawki.

3. Zaimek

Zaimek jest również nieodmienną częścią mowy w języku teutońskim.

Zaimek osobowy

Á - ja
Tu - ty
Or - on
Ore - ona
Áen - my
Ten - wy
Oren - oni/one

Zaimek dzierżawczy

Áik/Ajk - mój/moja/moje...
Tik - twój/twoja/twoje...
Orik - jego
Orek - jej
Áenk - nasz/nasza/nasze...
Tenk - wasz/wasza/wasze...
Orenk - ich

4. Czasownik

Czasownik jest również nieodmienną częścią mowy, choć może zostać użyty w różnych czasach, trybach i stronach.

Czasy w języku teutońskim wyrażane są przy pomocy partykuł czasów, które stoją pomiędzy podmiotem zdania (wykonawcą czynności), a orzeczeniem (czasownikiem).

Partykuły czasów:

iv (czas teraźniejszy),
vil (czas przyszły),
af (czas przeszły o aspekcie dokonanym),
ef (czas przeszły o aspekcie niedokonanym).

Przykład użycia
Áik Pater iv'špraki (Mój ojciec mówi)
Áik Pater vil špraki (Mój ojciec będzie mówił)
Áik Pater af špraki (Mój ojciec powiedział)
Áik Pater ef špraki (Mój ojciec mówił)

Użycie partykuły iv wiążę się ze specjalną interpunkcją. Tylko pomiędzy tą partykułą, a czasownikiem występuje apostrof. Jeśli czasownik zaczyna się na f- lub v-, wtedy opuszcza się tę spółgłoskę w czasowniku np.: Á iv'verdi = Á iv'erdi = jestem.

Czasownik może zostać użyty również w trzech trybach: oznajmującym, przypuszczającym i rozkazującym.

Tryb oznajmujący nie posiada własnej partykuły (są to partykuły czasów). Tryb przypuszczający wyraża partykuła bim, natomiast rozkazujący ifá. Partykuły te stosuje się tak, jak partykuły czasów.

Czasownik może występować również w trzech stronach: czynnej, zwrotnej i biernej. Strona zwrotna wyrażona jest przez nieodmienny zaimek zwrotny sa, który stoi za czasownikiem. Strona bierna została opisana poniżej w punkcie 6.

5. Imiesłów

Imiesłów jest nieodmienną częścią mowy utworzoną od czasownika. W języku teutońskim występują dwa rodzaje imiesłowów:

imiesłów bierny, który tworzy się przez dodanie prefiksu ge- oraz wstawienie sufiksu -ed w miejsce końcówki bezokolicznika -i.
imiesłów czynny, który tworzy się przez dodanie sufiksu -ed.

Jeśli imiesłów występuje w formie przydawki, zachowuje się tak samo, jak przymiotnik (otrzymuje końcówki rodzajowe).

6. Strona bierna

Najprostszą definicją strony biernej jest zmiana miejsc podmiotu (wykonawcy
czynności w zdaniu) z dopełnieniem w bierniku.

Á iv'šrifti úrn Bok. (Piszę książkę)

Powyższe zdanie jest przykładem strony czynnej. Podmiotem zdania jest zaimek
osoby á, a dopełnieniem w bierniku úrn Bok.

Úr Bok iv'ar gešrfted ik á. (Książka jest pisana przeze mnie)

Powyższe zdanie jest przykładem strony biernej. Podmiotem zdania jest
rzeczownik Úr Bok, który w stronie czynnej był dopełnieniem w bierniku, a
dopełnieniem przyimkowym stał się zaimek osobowy á, który w zdaniu w strony
czynnej był podmiotem.

Ogólny model strony biernej jest następujący:

Podmiot + partykuła czasu + var + imiesłów bierny + reszta zdania.

Możemy wyróżnić dodatkowo dwa rodzaje strony biernej:

strona bierna procesualna, która wyraża proces (z czasownikiem var);
strona bierna stanu, która określa efekt końcowy procesu (z czasownikami var, verdi).

PRZEJŚCIE ZE STRONY CZYNNEJ W BIERNĄ WE WSZYSTKICH CZASACH

Czasy teraźniejszy -> Tu iv'aši úrenn Handen. -> Úren Handen iv'ar gevašed ik tu.
Czas przyszły -> Tu vil vaši úren Handen. -> Úren Handen vil var gevašed ik tu.
przeszły dokonany -> Tu af vaši úrenn Handen -> Úren Handen af var gevašed ik tu.
przeszły niedokonany -> Tu ef vaši úrenn Handen -> Úren Handen ef var gevašed ik tu.

Stron bierną stanu można wyrazi czasownikiem verdi.

RÓŻNICE MIĘDZY STRONĄ BIERNĄ STANU, A STRONĄ BIERNĄ PROCESUALNĄ

Strona bierna procesualna

Úren Handen iv'ar gevašed ik tu. (Ręce są myte przez ciebie)

Úren Handen vil var gevašed ik tu. (Ręce będą myte przez ciebie)

Úren Handen ef var gevašed ik tu. (Ręce były myte przez ciebie)

Strona bierna stanu

Úren Handen iv'erdi gevašed ik tu. (Ręce są umyte przez ciebie)

Úren Handen vil verdi gevašed ik tu. (Ręce będą umyte przez ciebie)

Úren Handen af var / verdi gevašed ik tu. (Ręce zostały umyte przez ciebie)

W przedstawionym zestawieniu możemy zaobserwować, że stronę bierną w czasie przeszłym zawsze wyraża czasownik var. Jest to uwarunkowane faktem, że partykuła czasu przeszłego posiada rozróżnienie na aspekt dokonany i niedokonany. Innymi słowy możemy powiedzie , że strona bierna procesualna wyraża polski aspekt niedokonany (var), natomiast strona bierna stanu wyraża polski aspekt dokonany (verdi, oprócz czasu przeszłego).

Przydatne słówka

špraki - mówić
verdi - być
voneri - mieszkać
gó - iść
lovi - kochać
úr Kong, en - król
úr Lande, n - kraj, ojczyzna
úr Hus, en - dom
úre Štata, s - miasto
úr Thing, en - senat
šóiš - piękny, pięknie
natsioniš - narodowy
gelloniš - kiepski
magniš - wielki
gut - dobry

Przykładowy tekst

Zapis ortograficzny
Á iv'neni sa Vilhelm ond á iv'oneri in úrs šóiš Emporrak Teutonies in úrs Silber Horn. Silber Horn iv'erdi úre Hóptštata ik úrs Teutonies. Á iv'lovi áik Landen. In úrs Silber Horn úr Thing iv'erdi. Emporrak Teutonie iv'erdi úr unhengik Rak. Á iv'špraki teutoniš ond á vil špraki or vórgut!

Zapis fonetyczny (IPA)
[aɪ if'ne:nɪ sa 'vɪlhelm ɔnd aɪ if'o:neʁɪ in ʊɪʁs '∫ɔɪ∫ 'empɔʁak teʊto:'niəs in ʊɪʁs 'sɪlbɐ 'xɔʁn // 'sɪlbɐ 'xɔʁn if'ɐdɪ ʊɪʁə 'hɔɪpt∫a:ta: ik ʊɪʁs teʊto:'niəs // aɪ if'lo:vɪ aɪk 'landən // in ʊɪʁs 'sɪlbɐ 'xɔʁn ʊɪɐ 'θiŋ if'ɐdɪ // 'empɔʁak teʊto:'niə if'ɐdɪ ʊɪʁ ʊnhenŋɪk ‘ʁak// aɪ if'∫pʁa:kɪ teʊ'to:nɪ∫ gʊt ɔnd aɪ vɪl '∫pʁa:kɪ oɐ 'fɔɪɐgʊt //]

Tłumaczenie
Nazywam się Wilhelm i mieszkam w pięknym Cesarstwie Teutonii w Srebrnym Rogu. Srebrny Róg jest stolicą Teutonii. Kocham moją ojczyznę. W Srebrnym Rogu mieści się Senat. Cesarstwo Teutonii jest niepodległym państwem. Mówię dobrze po teutońsku i będę mówił jeszcze lepiej!

Joanna Izabela

Przykladowy tekst trzeba by bylo poprawic ;D

Vladimir ik Lihtenštán

Prawda! Szkoda, że nie można edytować wiadomości.

Juarez

@vladimir-ik-lihtenštán teraz już powinieneś mieć możliwość edycji.

Vladimir ik Lihtenštán

Bardzo dziękuję za możliwość edycji. Przykładowy tekst dostosowałem do naszych obecnych realiów niepodległościowych.

Juarez

@vladimir-ik-lihtenštán aż chce się studiować!

Vladimir ik Lihtenštán

@juarez Wedle życzenia